Η υπογονιμότητα αναφέρεται σε ένα ζευγάρι που έχει αποτύχει να συλλάβει μετά από 12 μήνες τακτικής σεξουαλικής επαφής χωρίς τη χρήση αντισύλληψης. Στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου περίπου το 85% των ζευγαριών θα συλλάβουν μέσα σε ένα χρόνο, εφόσον έχουν κανονική σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη.

Ποιες είναι οι αιτίες της υπογονιμότητας;

Η υπογονιμότητα διακρίνεται στην γυναικεία και στην ανδρική. Οι αιτίες της είναι ποικίλες, αλλά δυστυχώς, στο 1/3 των περιπτώσεων καμία αιτία δεν είναι απόλυτα καθορισμένη.

Γυναικεία υπογονιμότητα

Οι αιτίες της γυναικείας υπογονιμότητας είναι οι εξής:

• Διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας. Είναι η κύρια αιτία της γυναικείας υπογονιμότητας. Οι διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας μπορεί να οφείλονται σε:

1. Πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, όταν δηλαδή οι ωοθήκες της γυναίκας σταματούν να λειτουργούν πριν την ηλικία των 40.
2. Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ) αποτελεί μια διαταραχή που προκαλεί ανισορροπία στις γυναικείες ορμόνες. Η ανισορροπία αυτή μπορεί να έχει διάφορα συμπτώματα, ένα εκ των οποίων είναι και η υπογονιμότητα.
3. Υπερπρολακτιναιμία. Εάν τα επίπεδα της προλακτίνης είναι υψηλά και η γυναίκα δεν είναι έγκυος ή θηλάζει, μπορεί να επηρεάσει την ωορρηξία και τη γονιμότητα.
4. Χαμηλή ποιότητα ωαρίων. Πρόκειται για περιπτώσεις, όπου τα ωάρια έχουν υποστεί ζημιά ή αναπτύξει γενετικές ανωμαλίες που δεν τους επιτρέπουν να γονιμοποιηθούν ή να αντέξουν μια εγκυμοσύνη. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερη ηλικιακά είναι η γυναίκα, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος.
5. Υπερδραστήριος θυρεοειδής αδένας ή υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.

• Προβλήματα στη μήτρα ή στις σάλπιγγες. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε:

Κλειστές σάλπιγγες (Απόφραξη του αυλού των σαλπίγγων)

Το σπερματοζωάριο περνάει μέσα από την σάλπιγγα για να γονιμοποιήσει το ωάριο, το οποίο έπειτα πηγαίνει στην μήτρα ως έμβρυο. Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί να φράξουν οι σάλπιγγες είναι η ενδομητρίωση, κάποια πυελική λοίμωξη (σεξουαλικός μεταδιδόμενα νοσήματα), συμφύσεις από παλαιότερες επεμβάσεις, λοίμωξη μετά από επέμβαση ή μορφολογικές ιδιαιτερότητες. Ο ασφαλέστερος τρόπος να ελέγξουμε την βατότητα των σαλπίγγων είναι η υστεροσαλπιγγογραφία.

Υδροσάλπιγγα ή πυοσάλπιγγα

Έτσι ονομάζεται η σάλπιγγα που έχει κλείσει στο τελικό της άκρο και εμπεριέχει υγρό ή πύον. Το υγρό αυτό ή οι τοξικές ουσίες που παράγονται εμποδίζουν την ανάπτυξη και εμφύτευση του εμβρύου καθιστώντας την σάλπιγγα μη λειτουργική.

Περισαλπιγγικές συμφύσεις

Με τον όρο συμφύσεις εννοούμε τη δημιουργία συνδέσεων μεταξύ των επιφανειών δύο ή περισσότερων οργάνων ή ιστών, τα οποία φυσιολογικά δεν συνδέονται μεταξύ τους. Η παρουσία συμφύσεων στις σάλπιγγες και τις ωοθήκες επηρεάζει την κινητικότητα των σαλπίγγων και την μεταφορά του ωαρίου, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα εγκυμοσύνης και αυξάνοντας την πιθανότητα εξωμήτριας κύησης. Η θεραπεία των συμφύσεων είναι χειρουργική  και πραγματοποιείται  με ταυτόχρονη λήψη μέτρων για τη μείωση των παραγόντων επανεμφάνισής τους.

Ενδομητριακοί Πολύποδες

Οι πολύποδες της μήτρας είναι καλοήθεις σχηματισμοί και αναπτύσσονται είτε στον εσωτερικό χιτώνα της μήτρας (ενδομήτριο), είτε στον τράχηλο.

Πρόκειται για μία από τις συχνότερες αλλοιώσεις που συναντάμε στο γυναικείο γεννητικό σύστημα.

Διαγιγνώσκονται με υπερηχογραφικό έλεγχο και αφαιρούνται με επεμβατική υστεροσκόπηση.

Ινομυώματα

Η ανάπτυξη ινομυωμάτων αποτελεί την πιο συνηθισμένη αιτία των καθ΄ έξιν αποβολών ιδίως τους πρώτους τρεις  μήνες της εγκυμοσύνης. Ανάλογα με τη θέση, το μέγεθος και τον αριθμό τα ινομυώματα συντελούν στα μειωμένα ποσοστά εμφύτευσης ή/και στην αύξηση των συσπάσεων της μήτρας. Είναι πολύ συνηθισμένη πάθηση σε γυναίκες ηλικίας 25 – 45 χρονών. Στα συμπτώματα εντάσσονται η ασυνήθιστα αυξημένη αιμορραγία (μηνορραγία) και ο έντονος πόνος κατά την διάρκεια της περιόδου (δυσμηνόρροια). Η αφαίρεσή τους ενδείκνυται όταν υπάρχει κάποιο έντονο πρόβλημα αλλιώς αντιμετωπίζονται συντηρητικά.

Υπερπλασία Ενδομήτριου

Η κυκλική πάχυνση του ενδομήτριου ελέγχεται από τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη. Αν οι ορμόνες αυτές δεν είναι σε ισορροπία, δημιουργείται υπερβολική ανάπτυξη των κυττάρων του ενδομήτριου με αποτέλεσμα την υπερπλασία. Το γεγονός αυτό καθιστά μη λειτουργική την μήτρα. Γυναίκες με ακανόνιστο κύκλο είναι πιο επιρρεπείς στην πάθηση αυτή. Η απλή υπερπλασία δεν είναι σοβαρή και μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή (αντισυλληπτικά ή σκευάσματα προγεστερόνης). Μία πιο σύνθετη μορφή υπερπλασίας πρέπει να αντιμετωπιστεί χειρουργικά (απόξεση μήτρας, υστεροσκόπηση).

 Συμφύσεις Ενδομήτριου

Το κύριο αίτιο δημιουργίας τους είναι οι χειρουργικές επεμβάσεις στην ενδομητρική κοιλότητα. Μη χειρουργικές αιτίες θεωρούνται οι ανιούσες φλεγμονές, οι λοιμώξεις ή οι χημειοθεραπείες. Οι ενδομητρικές συμφύσεις χαρακτηρίζονται από την εμφάνιση ουλώδους ιστού μέσα στην κοιλότητα της μήτρας. Αποτέλεσμα αυτών είναι η αδυναμία εμφύτευσης του εμβρύου στην μήτρα και η αυξημένη συχνότητα αποβολών. Η διάγνωσή τους γίνεται με λήψη καλού ιστορικού από τη γυναίκα (αναφέρει μεγάλη μείωση της ποσότητας της εμμήνου ρύσεως ή ακόμα και απουσία αυτής)  και αντιμετωπίζεται με επεμβατική υστεροσκόπηση υπό λαπαροσκοπική καθοδήγηση.

Ενδομητρίωση

H ενδομητρίωση είναι μια νόσος κατά την οποία έκτοπος ενδομήτριος ιστός αναπτύσσεται σε άλλες θέσεις εκτός της ενδομήτριας κοιλότητας. Οι πιο συχνές θέσεις εμφάνισής της είναι οι ωοθήκες, η κοιλιακή χώρα, οι σάλπιγγες και σπανιότερα, η ουροδόχος κύστη και το έντερο. Έρευνες έχουν δείξει, ότι το 18% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία και 30% γυναικών με υπογονιμότητα πάσχουν από ενδομητρίωση. Τα ακριβή αίτια της νόσου δεν είναι απολύτως γνωστά και θεωρείται ότι ενδεχόμενα υπάρχει μια γενετική προδιάθεση. Η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει πόνο κατά την περίοδο και την σεξουαλική επαφή ενώ παρατηρείται και αιμορραγία σε διάφορες φάσεις του κύκλου. Απόρροια της νόσου είναι η κακή ποιότητα των ωαρίων.

Τέλος η ηλικία και το κάπνισμα θεωρούνται σήμερα αιτίες υπογονιμότητας.